Ο ρόλος της Κίνας στην ασφάλεια της Μέσης Ανατολής

Η Κίνα έχει πρόσφατα αναλάβει ενεργό ρόλο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, ενεργώντας ως περιφερειακός ειρηνοποιός.

Ο Wang Yi, κορυφαίος διπλωμάτης της Κίνας, με τον Γραμματέα του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Ιράν, Ali Shamkhani, και τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας της Σαουδικής Αραβίας, Musaad bin Mohammed Al Aiban, στο Πεκίνο στις 10 Μαρτίου 2023. Πηγή εικόνας: China Daily


Η Κίνα έχει πρόσφατα αναλάβει ενεργό ρόλο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, ενεργώντας ως περιφερειακός ειρηνοποιός. Όχι μόνο μεσολάβησε στη συμφωνία του Πεκίνου του 2024 μεταξύ της Χαμάς και της Φατάχ, αλλά διευκόλυνε και την προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας-Ιράν το 2023. Καταδίκασε επίσης την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν το 2025 και προσφέρθηκε να μεσολαβήσει, αν και οι προσπάθειές της απέτυχαν. Παραδοσιακά, η αρχή της μη παρέμβασης της Κίνας την έχει κρατήσει μακριά από την πολιτική της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, τα αυξανόμενα οικονομικά και στρατηγικά της συμφέροντα την έχουν πλέον ωθήσει να εμπλακεί ενεργά στην περιοχή.

Η αντίληψη της Κίνας για την ασφάλεια διαφέρει από τη δυτική οπτική ασφαλείας, δηλαδή την απουσία συγκρούσεων ή τα μέσα για την επίτευξη ειρήνης. Η κινεζική οπτική ασφαλείας περιλαμβάνει ολοκληρωμένη και αναπτυξιακή ασφάλεια. Δεν παρέχει την παραδοσιακή στρατιωτική ασφάλεια στα κράτη της Μέσης Ανατολής. Αντίθετα, επαναπροσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί η ασφάλεια μέσω οικονομικής και πολιτικής σταθεροποίησης. Ως εκ τούτου, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η Κίνα δεν διασφαλίζει την ασφάλεια στη Μέση Ανατολή, αλλά διαχειρίζεται την ανασφάλεια στην περιοχή μέσω αμοιβαία επωφελών αποτελεσμάτων που εξυπηρετούν τα συμφέροντά της, παράλληλα με την περιφερειακή σταθερότητα.

Η Κίνα αυτοπαρουσιάζεται ως ουδέτερος μεσολαβητής, αφοσιωμένος στη μεσολάβηση σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων κρατών, μειώνοντας την πιθανότητα κλιμάκωσης των συγκρούσεων στην περιοχή. Η προσέγγιση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας το 2023, που διευκολύνθηκε από την Κίνα, έθεσε τέλος στο 7ετές διπλωματικό χάσμα και θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Κίνας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα που πρέπει να γνωρίζουμε για τα συμφέροντα της Κίνας εδώ. Η Κίνα δεν μεσολάβησε στη συμφωνία από αλτρουισμό, αλλά ήταν μια πράξη οικονομικής αυτοσυντήρησης. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά του Στενού του Ορμούζ - περίπου το 45%των συνολικών εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας και περίπου το 29% των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της Κίνας προέρχονται από αυτό το σημείο συμφόρησης. Έτσι, ο μεγαλύτερος φόβος της Κίνας ήταν ο αποκλεισμός αυτού του σημείου συμφόρησης σε περίπτωση αντιπαράθεσης μεταξύ των κρατών. Ήταν το οικονομικό συμφέρον της Κίνας που καθοδηγούσε τον ρόλο της ως μεσολαβητή στην προσέγγιση.

Η Διακήρυξη του Πεκίνου του 2024 μεταξύ Φατάχ και Χαμάς ήταν μια ακόμη προσπάθεια διαμεσολάβησης από την Κίνα για τη διασφάλιση της περιφερειακής ασφάλειας. Η συμφωνία γεφύρωσε τις εσωτερικές διαιρέσεις μεταξύ των παλαιστινιακών παρατάξεων, τις οποίες η Κίνα θεωρούσε ως προϋπόθεση για την επίλυση της σύγκρουσης με το Ισραήλ, καθώς οι εσωτερικές διαιρέσεις πρόσθεταν ένα ακόμη επίπεδο πολυπλοκότητας σε μια ήδη περίπλοκη σύγκρουση. Η Κίνα προσπάθησε να διαχειριστεί τη σύγκρουση όχι παρέχοντας άμυνα, αλλά μειώνοντας την αστάθεια της σύγκρουσης. Επίσης, εμπόδισε την εξάπλωση της σύγκρουσης, μετριάζοντας την πιθανότητα εμπλοκής του Ιράν στην υποστήριξη της Χαμάς.

Ομοίως, στην κρίση της Ερυθράς Θάλασσας το 2024, η Κίνα κάλεσε επανειλημμένα τους Χούθι να τερματίσουν τις επιθέσεις τους σε πολιτικά πλοία. Περίπου το 90% των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που ταξιδεύουν μέσω της Ερυθράς Θάλασσας εκτράπηκαν και αναγκάστηκαν να αλλάξουν πορεία γύρω από την Αφρική. Η Κίνα, όντας ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος, επηρεάστηκε αρνητικά από αυτόν τον αποκλεισμό, αλλά η αντίδραση της Κίνας παρέμεινε συνεπής με την πολιτική της μη παρέμβασης. Δεν συμμετείχε στην αμερικανική στρατιωτική επιχείρηση, Επιχείρηση Ευημερίας Φύλακας (OPG), εναντίον των Χούθι. Η Κίνα δεν ήθελε να συμμετάσχει στην επιχείρηση επειδή, πρώτον, δεν ήθελε να ενισχύσει την ηγεμονία των ΗΠΑ. δεύτερον, η ένταξη στον ναυτικό στρατιωτικό συνασπισμό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την πολυδιάστατη διπλωματία της με την Ανσαράλα και το Ιράν. και τρίτον, ο αραβο-ισλαμικός κόσμος και ο υπόλοιπος Παγκόσμιος Νότος θα το έβλεπαν ως κινεζική υποστήριξη στην επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα. Η απόρριψη της αποστολής OPG βοήθησε στην ενίσχυση της περιφερειακής φήμης της Κίνας ως υποστηρικτή του παλαιστινιακού σκοπού. Ταυτόχρονα, η Κίνα κατέληξε σε συμφωνία με τους Χούθι για να επιτρέψει στα πλοία της να περάσουν άθικτα μέσω της Ερυθράς Θάλασσας σε αντάλλαγμα για πολιτική βοήθεια σε διεθνή φόρουμ.

Η Κίνα υποστηρίζει την ειρήνη μέσω της ανάπτυξης, επειδή η οικονομική σταθερότητα δημιουργεί πολιτική σταθερότητα. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει το κλασικό φιλελεύθερο επιχείρημα ότι η οικονομική αλληλεξάρτηση μειώνει τις πιθανότητες πολέμου μεταξύ δύο κρατών. Ωστόσο, αυτό δεν έχει συμβεί στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αυτό συμβαίνει επειδή όταν οι συγκρούσεις έχουν τις ρίζες τους σε ιδεολογικές και θρησκευτικές συγκρούσεις, η οικονομική αλληλεξάρτηση καταρρέει υπό τέτοιες ισχυρές εντάσεις.

Στην ουσία, η Κίνα δεν διασφαλίζει την ασφάλεια με την κλασική στρατιωτική έννοια και η στρατιωτική της επιρροή είναι περιορισμένη στην περιοχή σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Απλώς προσπαθεί να διαχειριστεί την ανασφάλεια στην περιοχή μέσω της διπλωματίας, της οικονομικής ανάπτυξης και της πολλαπλής συμμαχίας. Οι προσπάθειές της για διαμεσολάβηση στη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν απέτυχαν επειδή δεν είχε σκληρή ισχύ. Η Κίνα δεν παρέχει άμυνα στα κράτη, αλλά προστατεύει τα δικά της συμφέροντα, ενώ παράλληλα προβάλλεται ως υπεύθυνος παράγοντας.

Πηγή:moderndiplomacy.eu