Τουρκία: ΑΚΡ – Είκοσι τρία χρόνια εξουσίας

ΑΚΡ – Είκοσι τρία χρόνια εξουσίας: Από το «Κίνημα των Ενάρετων» στη μακροβιότερη διακυβέρνηση της σύγχρονης Τουρκίας

Συμπληρώθηκαν 23 χρόνια από τότε που το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), με επικεφαλής τον Recep Tayyip Erdoğan, ανήλθε στην εξουσία της τουρκικής πολιτικής σκηνής, αλλάζοντας ριζικά την πορεία της χώρας. Από το «Κίνημα των Ενάρετων» του τότε δημάρχου Κωνσταντινούπολης μέχρι τη σημερινή παρατεταμένη κυριαρχία του, το AKP παραμένει ο μακροβιότερος φορέας εξουσίας της Τουρκίας μετά το 1946.

Η ιστορία ξεκινά στις 14 Αυγούστου 2001, όταν ο Erdoğan, μαζί με στελέχη όπως οι Abdullah Gül, Bülent Arınç και Binali Yıldırım, ίδρυσαν το κόμμα. Δύο ημέρες αργότερα εξελέγη ομόφωνα πρόεδρος του ιδρυτικού συμβουλίου. Πριν 23 χρόνια στις 3 Νοεμβρίου 2002, το AKP κέρδισε την εμπιστοσύνη των πολιτών με 34,28% και σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση υπό τον Abdullah Gül, καθώς ο Erdoğan δεν μπορούσε να είναι υποψήφιος λόγω πολιτικής απαγόρευσης που του είχε επιβληθεί. Μετά την άρση της, εξελέγη βουλευτής στη Siirt και στις 15 Μαρτίου 2003 ανέλαβε την πρωθυπουργία, εγκαινιάζοντας μια δεκαετία συνεχούς εξουσίας που θα αναδιαμόρφωνε πλήρως τη σύγχρονη Τουρκία.

Παρά την ένταση που προκάλεσε η λεγόμενη «e-προειδοποίηση» του στρατού το 2007, που στόχευε να εμποδίσει την εκλογή του Abdullah Gül και να προειδοποιήσει το AKP για τον «κίνδυνο ισλαμοποίησης», το AKP διατήρησε την πρωτιά με 46,6%, ενώ ο Abdullah Gül εξελέγη 11ος Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Την ίδια χρονιά εγκρίθηκε με περίπου 69% το δημοψήφισμα για την απευθείας εκλογή Προέδρου από τον λαό. Η δικαστική περιπέτεια του 2008, με αίτημα απαγόρευσης του κόμματος και πολιτικής απαγόρευσης σε 71 στελέχη, έληξε με απόρριψη του αιτήματος στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Το 2010, η συνταγματική αναθεώρηση εγκρίθηκε με 57,9%, ανοίγοντας τον δρόμο για νέα φάση θεσμικών αλλαγών.

Με 49,8% στις εκλογές του 2011, το AKP έφτασε στο απόγειο της ισχύος του. Στις 10 Αυγούστου 2014, ο Recep Tayyip Erdoğan εξελέγη 12ος Πρόεδρος της Τουρκίας με περίπου 52%, ο πρώτος που εξελέγη απευθείας από τον λαό, και την ηγεσία του κόμματος ανέλαβε ο Ahmet Davutoğlu. Η απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 από τη FETÖ ανέτρεψε το πολιτικό σκηνικό· η μαζική κινητοποίηση πολιτών μετά το τηλεοπτικό κάλεσμα του Erdoğan καταγράφηκε ως καμπή, ενώ η συνεργασία με τον Devlet Bahçeli (MHP) θεμελίωσε το Cumhur İttifakı.

Το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου 2017 ενέκρινε τη μετάβαση στο Προεδρικό Σύστημα Διακυβέρνησης με 51,4% «ναι». Ο Erdoğan επέστρεψε στο AKP και επανεξελέγη πρόεδρός του, ενώ στις 24 Ιουνίου 2018 συγκέντρωσε περίπου 52,6%, καθιστάμενος ο πρώτος Πρόεδρος του νέου πολιτεύματος. Το AKP έλαβε 42,5% στις βουλευτικές κάλπες, παραμένοντας πρώτη δύναμη.

Οι δημοτικές εκλογές του 2019 σηματοδότησαν πλήγμα για το κόμμα, με απώλειες σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη προς όφελος της CHP. Παρ’ όλα αυτά, ο Erdoğan διατήρησε τον έλεγχο του AKP, το οποίο προχώρησε σε οργανωτική ανανέωση εν μέσω πανδημίας. Στις εκλογές της 14ης και 28ης Μαΐου 2023, ο Erdoğan επανεξελέγη με 52,18% για τρίτη θητεία στο προεδρικό αξίωμα. Παρά τη μείωση του ποσοστού του AKP στο 35,6%, το κόμμα παρέμεινε πρώτο στο κοινοβούλιο με 268 έδρες, αυξάνοντας στη συνέχεια την κοινοβουλευτική του δύναμη μέσω προσχωρήσεων.

Με το 8ο Τακτικό Συνέδριο στις 23 Φεβρουαρίου 2025, το AKP σηματοδότησε νέα φάση οργανωτικής ανασύνθεσης. Ανανεώθηκε το 52% της Κεντρικής Επιτροπής (MKYK) και συστάθηκαν νέες γραμματείες για τις σχέσεις με τα τουρκικά κράτη, την υγεία και τον πολιτισμό & τις τέχνες. Στις 14 Αυγούστου 2025, το κόμμα γιόρτασε τα 24 χρόνια από την ίδρυσή του, με τον Erdoğan να κάνει λόγο για «ένα ταξίδι 24 ετών, γεμάτο αφοσίωση, επιτυχίες και θυσίες».

Από τη ρητορική του «Κινήματος των Ενάρετων» έως τη θεσμοθέτηση του προεδρικού συστήματος, το AKP έχει σφραγίσει κάθε πτυχή της τουρκικής πολιτικής ζωής. Ο Recep Tayyip Erdoğan αναδείχθηκε όχι μόνο ως ηγετική φυσιογνωμία του κόμματος, αλλά και ως ο μακροβιότερος πολιτικός ηγέτης της σύγχρονης Τουρκίας, με μια πορεία που συνδύασε πολιτική σταθερότητα και βαθύ κοινωνικό–θεσμικό μετασχηματισμό.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ