Η Τουρκία και η «φανταστική» θαλάσσια ζώνη με τη Λιβύη στοχεύουν Ισραήλ και Αίγυπτο

Η Τουρκία και η Λιβύη ορίζουν ένα φανταστικό θαλάσσιο σύνορο που στοχεύει το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρτογραφεί μια ζώνη συνεχούς ελέγχου από τη Μεσόγειο έως το Μπαμπ αλ-Μαντάμπ, επιδιώκοντας να κυριαρχήσει στις ναυτιλιακές οδούς και τη στρατηγική της περιοχής. Η Αίγυπτος στέκεται στο πλευρό του Ισραήλ απέναντι στην ίδια απειλή.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, ανακοίνωσε τη διακοπή εμπορικών συναλλαγών με το Ισραήλ, κλείνοντας τουρκικά λιμάνια και περιορίζοντας τον εναέριο χώρο, το πιο πρόσφατο βήμα σε μια στρατηγική που έχει τις ρίζες της στη συμφωνία του 2019 μεταξύ της Άγκυρας και της Τρίπολης. Η συμφωνία αυτή έδωσε στην Τουρκία μια θαλάσσια γραμμή χιλίων χιλιομέτρων που διασχίζει αιγυπτιακά και ελληνικά ύδατα. Η συμφωνία κατατέθηκε στον ΟΗΕ αλλά απορρίφθηκε αμέσως ως φανταστικό σύνορο που παραχωρήθηκε με αντάλλαγμα τουρκική στρατιωτική βοήθεια.

Περίπου το 98% του εμπορίου του Ισραήλ εξαρτάται από θαλάσσιες διαδρομές στη Μεσόγειο, ενώ υποθαλάσσια καλώδια το συνδέουν με την Ευρώπη και πέρα από αυτήν. Η Τρίπολη, απεγνωσμένη για τουρκικά όπλα, πρόσφερε αυτή τη συμφωνία ως «δώρο» στον Ερντογάν — ένα εργαλείο πίεσης που του επιτρέπει να απειλεί τις θαλάσσιες αρτηρίες του Ισραήλ. Η Λιβύη, όμως, παραμένει διχασμένη: από τη μία, η κυβέρνηση της Τρίπολης, πλήρως εξαρτημένη από τη στρατιωτική βοήθεια της Άγκυρας και ευθυγραμμισμένη με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, το Κατάρ και διεθνή τζιχαντιστικά δίκτυα· από την άλλη, το ανατολικό στρατόπεδο του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ, με τη στήριξη της Ρωσίας, της Σαουδικής Αραβίας, των ΗΑΕ και της Αιγύπτου, των οποίων τα συμφέροντα συγκλίνουν συχνά με αυτά του Ισραήλ.

Ο Χάφταρ απέρριψε το 2019 τη συμφωνία, χαρακτηρίζοντάς την ως παράνομη παραχώρηση της λιβυκής κυριαρχίας στην Άγκυρα με αντάλλαγμα όπλα. Σήμερα, ωστόσο, το τοπίο αλλάζει: έπειτα από συνάντηση του Χάφταρ με τον επικεφαλής της τουρκικής ΜΙΤ, το Κοινοβούλιο της Τομπρούκ, αρχικά αντίθετο, ετοιμάζεται τώρα να εγκρίνει τη συμφωνία. Έτσι, αυτό που ξεκίνησε ως μονομερής συμφωνία με την Τρίπολη εξελίσσεται πλέον σε μοχλό πίεσης που αγκαλιάζει και τα δύο στρατόπεδα.

Η συμφωνία αμφισβητήθηκε στα δικαστήρια και των δύο πλευρών. Το 2021, το Εφετείο της Αλ-Μπέιντα ακύρωσε το μνημόνιο, κρίνοντας ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης δεν είχε αρμοδιότητα να το υπογράψει χωρίς έγκριση του κοινοβουλίου. Το 2024, το Εφετείο της Τρίπολης (δυτική Λιβύη) ακύρωσε επίσης συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για φυσικό αέριο, κρίνοντας ότι στηριζόταν στο ίδιο «φανταστικό σύνορο».

Η Τουρκία, ωστόσο, επιμένει πως τα ελληνικά νησιά δικαιούνται μόνο περιορισμένα χωρικά ύδατα και όχι πλήρη Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Η διεθνής νομοθεσία, όμως, λέει το αντίθετο: το Δίκαιο της Θάλασσας, αν και η Τουρκία δεν το έχει υπογράψει, παραμένει δεσμευτικό. Μικρά νησιά μπορεί να έχουν μειωμένα δικαιώματα, αλλά μεγάλα νησιά, όπως η Κρήτη και η Ρόδος, δεν μπορούν να αγνοηθούν. Στην Ανατολική Μεσόγειο δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου «ελεύθερα» ύδατα· κάθε μίλι είναι είτε διεκδικούμενο είτε κατοχυρωμένο. Οποιαδήποτε νέα τουρκική γραμμή αναιρεί τα κυριαρχικά δικαιώματα των γειτονικών χωρών.

Παρά τις αντιδράσεις, η Άγκυρα συμπεριφέρεται σαν να είναι η συμφωνία πλήρως έγκυρη. Στέλνει ερευνητικά πλοία, υπογράφει νέες συμβάσεις και ολοκλήρωσε εννιάμηνη αποστολή για χαρτογράφηση του βυθού 10.000 χιλιομέτρων, ώστε να «παγιώσει τετελεσμένα». Η Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτήρισε το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο νομικά άκυρο, αλλά οι κυρώσεις του 2019 κατά της Τουρκίας για «παράνομες γεωτρήσεις» απέτυχαν. Οι νατοϊκές περιπολίες στα ανοιχτά της Λιβύης δεν σταμάτησαν τα τουρκικά πλοία.

Η ΕΕ, διχασμένη, εμφανίστηκε ανίκανη να αντιδράσει ενιαία. Η Γαλλία στήριξε τον Χάφταρ, μπλοκάροντας ψήφισμα του 2019 που θα καταδίκαζε την επίθεσή του στην Τρίπολη. Παράλληλα, επιδίωξε δική της πολιτική με χώρες του Κόλπου, αφήνοντας την ΕΕ κατακερματισμένη και την Τουρκία ανεξέλεγκτη.

Χωρίς την κατοχή της Βόρειας Κύπρου από το 1974, η συμφωνία με τη Λιβύη θα παρέμενε απλώς θεωρητική. Όμως η Τουρκία χρησιμοποιεί τα Κατεχόμενα ως προκεχωρημένη βάση της στρατηγικής «Γαλάζια Πατρίδα» (Mavi Vatan), που αποσκοπεί στην επέκταση της τουρκικής κυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Από εκεί, η Άγκυρα μπορεί να στοχεύσει ισραηλινές πλατφόρμες φυσικού αερίου, να επιτηρεί κρίσιμες επικοινωνίες, να υποστηρίζει τη Χαμάς και να συντονίζει ιρανικές επιχειρήσεις. Για το Ισραήλ, αυτή η απειλή είναι άμεση.

Το Ισραήλ έχει ήδη καταρτίσει το σχέδιο «Poseidon’s Wrath» («Η Οργή του Ποσειδώνα»), ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης που αφορά αυτό το ενδεχόμενο. Παράλληλα, στην Ερυθρά Θάλασσα, η Τουρκία συνεργάζεται με τους Χούθι, χρησιμοποιώντας τους σαν ανεπίσημο ναυτικό για να διαταράξει τη ναυσιπλοΐα στη Διώρυγα του Σουέζ. Ο στόχος της είναι να ανακατευθύνει το εμπόριο Ασίας-Ευρώπης σε χερσαίες διαδρομέςπου ελέγχει η Άγκυρα, υπονομεύοντας τη σημασία της Διώρυγας.

Με αυτήν την τακτική, ο Ερντογάν στοχεύει ευθέως τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, θέλοντας να αποδυναμώσει την οικονομία της Αιγύπτου και να ενισχύσει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, παλιούς ιδεολογικούς συμμάχους του. Έτσι, η Άγκυρα επιδιώκει έλεγχο από τη Μεσόγειο έως το Μπαμπ αλ-Μαντάμπ, ώστε να κυριαρχήσει στις εμπορικές διαδρομές και να αναδιαμορφώσει τη στρατηγική ισορροπία της περιοχής.

Το Ισραήλ εξαρτάται απόλυτα από αυτές τις θαλάσσιες οδούς. Ο EuroAsia Interconnector, που συνδέει το ισραηλινό ηλεκτρικό δίκτυο με την Κύπρο, την Κρήτη και την Ελλάδα, βασίζεται στη σταθερότητα της περιοχής. Το ίδιο ισχύει για τα υποθαλάσσια καλώδια Blue-Raman και άλλες κρίσιμες ενεργειακές και τηλεπικοινωνιακές υποδομές. Κάθε νέα τουρκική κίνηση απειλεί άμεσα την οικονομία και την ασφάλεια Ισραήλ, Αιγύπτου και Ελλάδας.

Η Αίγυπτος, όπως και το Ισραήλ, θεωρεί τη στρατηγική της Τουρκίας υπαρξιακή απειλή. Οι δύο χώρες ενισχύουν τη συνεργασία τους για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο, καθώς βλέπουν ότι οι κινήσεις της Άγκυρας στοχεύουν να ανατρέψουν ολόκληρη την ισορροπία ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πηγή: Ιsraelhayom.com