Το Συμβούλιο των 500: Πώς οι απλοί πολίτες ενίσχυσαν τη δημοκρατία της Αθήνας

Όταν σκεφτόμαστε την Αρχαία Αθήνα και τη δημοκρατία της, δεν σκεφτόμαστε απαραίτητα τη Σύνοδο των 500. Εστιάζουμε στις ομιλίες στρατηγών και φιλοσόφων, οι οποίες έχουν επίσης διαμορφώσει τον σύγχρονο τρόπο σκέψης μας. Ωστόσο, αυτό που πραγματικά έθεσε σε κίνηση την αθηναϊκή δημοκρατία ήταν η επαναστατική ιδέα για την ίδρυση της Συνόδου των 500 - μιας ακατάστατης αλλά λαμπρής συνέλευσης απλών πολιτών που πήραν τις υποθέσεις της πόλης τους στα χέρια τους.

Πολύ πριν αποκτήσουμε πολιτικούς καριέρας και ατελείωτες ειδήσεις για πολιτικό δράμα, αυτό το σώμα, γνωστό στους Έλληνες ως Βουλή, αποτελούσε τον διοικητικό και πολιτικό πυρήνα της Αθήνας στη χρυσή εποχή της. Πρέπει να σημειωθεί ότι το ίδιο όνομα, Βουλή ή Βουλή, χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα από τους Έλληνες για το βουλευτήριό τους. Η Βουλή των 500 ήταν το σημείο όπου το θεμελιώδες έργο της δυτικής διακυβέρνησης διαμορφώθηκε από τους απλούς πολίτες και όχι από την οικονομική ελίτ.



Γιατί το Συμβούλιο ήταν μια ριζοσπαστική ιδέα

Όλο το πολιτικό πείραμα στο οποίο επένδυσε η Αθήνα ήταν μια ριζοσπαστική ιδέα που εμπιστεύτηκε το μέλλον της πόλης στον απλό άνθρωπο και όχι σε λίγους εκλεκτούς. Όταν ο Κλεισθένης εισήγαγε τις μεταρρυθμίσεις του γύρω στο 508 π.Χ., ήταν αποφασισμένος να αλλάξει για πάντα την πορεία της κοινωνίας του.

Το Συμβούλιο αποτελούνταν από 500 άνδρες άνω των τριάντα ετών, οι οποίοι επιλέγονταν εξ ολοκλήρου μέσω ενός συστήματος κλήρωσης από τις δέκα φυλές της Αττικής (σήμερα η μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας). Αυτό το απλό σύστημα έφερνε τον απλό άνθρωπο στο προσκήνιο της λήψης αποφάσεων. Ο τοπικός αγγειοπλάστης, ο γείτονας αγρότης ή ο έμπορος της διπλανής πόρτας μπορούσε να αφαιρεθεί από την καθημερινή του ζωή και να τοποθετηθεί στο κέντρο της εξουσίας.

Αυτή η μέθοδος, που ονομαζόταν κλήρωση, ήταν καθαρή ιδιοφυΐα σε μια εποχή που οι τύραννοι και οι τυραννικοί ηγεμόνες κυριαρχούσαν στον τότε γνωστό κόσμο. Κατέστρεψε τη δύναμη της παλιάς αριστοκρατικής ελίτ και των ισχυρών κλίκων της και έχτισε ένα εντελώς νέο σύστημα βασισμένο στην αισιόδοξη πεποίθηση ότι κάθε πολίτης είχε την ικανότητα να κυβερνήσει. Αντί να επενδύσει σε πολιτικούς καριέρας, η Αθήνα εμπιστεύτηκε τη μοίρα της σε κανονικούς ανθρώπους που υπηρετούσαν για ένα μόνο χρόνο πριν επιστρέψουν στην καθημερινή τους ζωή.
Το έργο του Συμβουλίου των 500

Κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί τι έκαναν στην πραγματικότητα αυτοί οι πεντακόσιοι άνδρες όταν κλήθηκαν να κυβερνήσουν την Αθήνα . Η απάντηση είναι σχεδόν τα πάντα και οτιδήποτε σημαντικό. Η κύρια δουλειά του Συμβουλίου ήταν να καθορίσει ποια ζητήματα μπορούσε στην πραγματικότητα να συζητήσει και να ψηφίσει η κύρια Συνέλευση των πολιτών ή Εκκλησία. Καμία πρόταση δεν μπορούσε να φτάσει στη Συνέλευση χωρίς πρώτα το Συμβούλιο να τη διαμορφώσει σε προκαταρκτικό διάταγμα.

Αυτό τους έδωσε τεράστια επιρροή, καθιστώντας τους ουσιαστικά αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε εκτελεστική εξουσία - για όλους τους νόμους και την πολιτική. Είχαν επίσης τη δύναμη να εμποδίζουν τους χαρισματικούς ηγέτες να χειραγωγούν το πλήθος με δημαγωγία και λαϊκιστικές ιδέες. Ωστόσο, το έργο τους δεν σταμάτησε εκεί. Το Συμβούλιο των 500 διαχειριζόταν επίσης τα οικονομικά του κράτους, παρακολουθούσε τους δημόσιους αξιωματούχους, χειριζόταν τους ξένους πρέσβεις και επέβλεπε τα έργα δημόσιων κτιρίων. Για να διατηρηθεί η ομαλή λειτουργία αυτού του γεγονότος, το έτος χωρίστηκε σε δέκα περιόδους, με την πενηντάμελη αντιπροσωπεία κάθε φυλής να ενεργεί εκ περιτροπής ως μόνιμη επιτροπή, ουσιαστικά διοικώντας την πόλη όλο το εικοσιτετράωρο.

Είναι εύκολο να το θεωρήσουμε αυτό ως αρχαία ιστορία, αλλά αυτός ο καινοτόμος θεσμός της Βουλής εξακολουθεί να είναι ζωντανός στις σύγχρονες δημοκρατίες. Ο τρόπος με τον οποίο το Συμβούλιο προετοίμαζε και εξέταζε τα θέματα για την κύρια Συνέλευση είναι άμεσος πρόγονος των συστημάτων κοινοβουλευτικών επιτροπών που βλέπουμε σήμερα στο Λονδίνο , την Ουάσινγκτον και αλλού. Αυτές οι επιτροπές κάνουν το κρίσιμο, όχι και τόσο λαμπρό έργο της σύνταξης και του ελέγχου της νομοθεσίας πριν καν ψηφιστεί τελικά. Η αθηναϊκή εμμονή με τους καθημερινούς πολίτες να λογοδοτούν στην εξουσία είναι η ίδια αρχή που βλέπουμε (ή θα έπρεπε να βλέπουμε) στα σύγχρονα δημοκρατικά μας συστήματα.

Τελικά, το αθηναϊκό πείραμα είχε τα δικά του προβλήματα και ήταν κάθε άλλο παρά συμπεριληπτικό με τα σημερινά δεδομένα. Ωστόσο, το Συμβούλιο κατάφερε να παραμείνει ένα εξαιρετικό παράδειγμα του τι συμβαίνει όταν μια κοινωνία αποφασίζει να εμπιστευτεί όχι τους λίγους ισχυρούς αλλά τη συλλογική σοφία των πολλών.

Πηγή: greekreporter