Οι διμερείς σχέσεις Σερβίας – Ιράν

Η Σερβία αποτελεί μία από τις υποψήφιες χώρες για την αγορά ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones), σε μια περίοδο που οι προσπάθειες για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ενταθεί λόγω του ουκρανικού ζητήματος.

 Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ανώτατου στρατιωτικού βοηθού του Εμπραχιμ ΡαΪσι, Υποστράτηγος Γιαχία Ραχίμ Σαφαβί, 22 κράτη έχουν επίσημα υποβάλει αίτημα και πέντε χώρες είναι υποψήφιες – ανάμεσά τους και η Σερβία- για την προμήθεια στρατιωτικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών ιρανικής κατασκευής. 

Πώς όμως η εν λόγω κατάσταση συνάδει με τις προσπάθειες για την είσοδο της Σερβικής Δημοκρατίας στην Ε.Ε, την στιγμή που ο θεσμός έχει ήδη προχωρήσει σε νέο πακέτο κυρώσεων εναντίον του ιρανικού κράτους;

Σε μια εποχή που η ευρωπαϊκή ασφάλεια αμφιρρέπει, οι σχέσεις μεταξύ Ιράν και Σερβίας οι οποίες,σε επίπεδο οικονομικό, στρατιωτικό και εμπορικό βρίσκονται σε ικανοποιητικό στάδιο. Οι πρώτες διπλωματικές κινήσεις για τη δημιουργία διμερών επαφών, ξεκίνησε το 1996 με τη Συμφωνία οικονομικής και τεχνικής συνεργασίας το ίδιο έτος. 

Λίγα χρόνια αργότερα, το 2003, η Συμφωνία για αμοιβαία κίνητρα και προστασία των επενδύσεων μεταξύ της Σερβίας, του Μαυροβουνίου και της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν υπεγράφη για να ενισχύσει σε οικονομικό επίπεδο τις σχέσεις των δύο χωρών, ενώ ένα χρόνο αργότερα οι τρεις χώρες κατέληξαν σε συμφωνία για την αποφυγή της διπλής φορολογίας όσον αφορά το φόρο εισοδήματος και περιουσίας, για την τόνωση των διπλωματικών σχέσεων.

 Παρόλο που οι σχέσεις τους ήταν και παραμένουν τυπικές, τον τελευταίο καιρό αξιωματούχοι και των δύο πλευρών έχουν συναντηθεί και έχουν συζητήσει πλήθος ζητημάτων σε επίσημες επισκέψεις. Ειδικότερα, τον περασμένο Οκτώβριο, ο Υφυπουργός Εξωτερικών του Ιράν για Πολιτικές Υποθέσεις, Αλί Μπαγκερί, πραγματοποίησε επίσκεψη στη Σερβία, με τον Υπουργό Εξωτερικών της Σερβίας, Νίκολα Σελάκοβιτς. 

Οι δύο πολιτικοί συζήτησαν τις τελευταίες εξελίξεις στις διμερείς, περιφερειακές και διεθνείς σχέσεις δηλώνοντας πως «Το Ιράν και η Σερβία θα πρέπει να βασίζονται στις κοινές τους απόψεις για ζητήματα της διεθνούς κοινότητας και να στραφούν στην κοινή δράση στη διεθνή σκηνή και να δράσουν συνεργικά με τη συνεργασία άλλων ανεξάρτητων χωρών για την προώθηση της περιφερειακής και παγκόσμιας ειρήνης και σταθερότητας».

Η Ιρανική πλευρά, με αφορμή την συνάντηση των προέδρων των δυο χωρών στο πλαίσιο της 77ης συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη τόνισε την σημασία ανάπτυξης σχέσεων των δυο χωρών σε διάφορους τομείς λέγοντας πως «Το εύρος των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών περιλαμβάνει διάφορες διαστάσεις, όπως πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό, πολιτιστικό και επιστημονικό πεδίο». 

Η σερβική πλευρά με τη σειρά της έδωσε έμφαση στις περιφερειακές και διεθνείς πολιτικές της Σερβίας δίνοντας έμφαση την επιδίωξη για την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών σε όλους τους τομείς. Έτσι και οι δύο πλευρές καταδίκασαν τα μέτρα και τις κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης όσον αφορά την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου κατά άλλων χωρών, τονίζοντας ότι το Ιράν και η Σερβία δεν υποστηρίζουν την πολιτική μονομερών κυρώσεων εναντίον καμίας χώρας.

Νωρίτερα το 2022, στις 11 Ιουλίου, Σέρβοι και Ιρανοί επιχειρηματίες πραγματοποίησαν συνάντηση στο Βελιγράδι στα πλαίσια ενός επιχειρηματικού φόρουμ που συγκέντρωσε 80 επιχειρηματίες και από τις δύο χώρες και πραγματοποιήθηκε στο Σερβικό Εμπορικό Επιμελητήριο. 

Οι οικονομίες των δυο χωρών, σύμφωνα με το Εμπορικό Επιμελητήριο δύναται να συνεργαστούν με επιτυχία ενισχύοντας τις διμερείς τους σχέσεις σε πολλούς τομείς, όπως η βιομηχανία τροφίμων, η ενέργεια, ο τουρισμός, η υγειονομική περίθαλψη και οι τηλεπικοινωνίες στον τομέα του εμπορίου τα δύο κράτη έχουν κατορθώσει να αυξήσουν τις συναλλαγές τους, ακουμπώντας τα 50,8 εκατομμύρια δολάρια το 2021, 115,2% παραπάνω από το 2020. 

Επίσης, είναι σημαντικό να σημειωθεί πως το Ιράν διατηρεί την δεύτερη θέση παγκοσμίως όσον αφορά τα αποθέματα φυσικού αερίου, ενώ παράλληλα βρίσκεται ανάμεσα στα τέσσερα κορυφαία κράτη σε αποθέματα πετρελαίου.

 Το πετρέλαιο και τα παράγωγά του αντιπροσωπεύουν περίπου το 80% των εξαγωγών του. Έτσι, σε μια περίοδο που η ενεργειακή κρίση αποτελεί μείζον ζήτημα για την Ευρώπη, η Σερβία εναποθέτει τις ελπίδες της και στο Ιράν στον εν λόγω τομέα.

Καθώς λοιπόν οι σχέσεις της Σερβίας με την υπόλοιπη Ευρώπη σταδιακά καταρρέουν λόγω των σχέσεων της με τη Μόσχα και το Πεκίνο και της κατάστασης με το γειτονικό Κοσσυφοπέδιο, με το οποίοοι σχέσεις είναι τεταμένες, η εισαγωγή των ιρανικών drones στα Βαλκάνια θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό αποσταθεροποιητικό παράγοντα. 

Πόσο μάλλον τη στιγμή που η Διαδικασία του Βερολίνου συνιστά μια σημαντική ενέργεια όχι μόνο για τη Σερβία αλλά και για τα υπόλοιπα Βαλκανικά κράτη. Αν και το Σερβικό κράτος υποστηρίζει πλήρως τη Διαδικασία του Βερολίνου, οι διπλωματικές της σχέσεις με το Ιράν μπορούν να βλάψουν σημαντικά τις σχέσεις της τόσο με τις Βρυξέλλες όσο και με τα υπόλοιπα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων. 

Ειδικότερα, είναι σημαντικό να αναφερθεί το γεγονός πως η Σερβία είναι η μοναδική χώρα των Δυτικών Βαλκανίων, υποψήφια προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που δεν έχει ενταχθεί στα νέα περιοριστικά μέτρα του μπλοκ κατά του Ιράν. 

Έτσι, γίνεται κατανοητό πως η διαδικασία εισόδου της Σερβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνίσταται όλο και πιο δυσχερής λόγω των συνθηκών αλλά και των αποφάσεων της σερβικής πολιτικής ελίτ, καθιστώντας την εν θέματι Βαλκανική χώρα εκτός από ρωσικό δορυφόρο στην περιοχή και ένα «κράτος ταραξία» των Δυτικών Βαλκανίων.

Ως εκ τούτου, αν και επισημαίνεται η διάθεση της Σερβίας να συμμετάσχει σε ενέργειες που και την ιδία συμφέρουν ως προς το ευρωπαϊκό της μέλλον, παράλληλα συμμετέχει σε μπλόκ τρίτων χωρών που αποτελούν αντιπάλους της Ένωσης. 

Η είσοδος της Σερβίας στην Ε.Ε, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, κρίνεται αφενός σημαντική για τα συμφέροντα του ευρωπαϊκού θεσμού, αφετέρου και μία επικίνδυνη κίνηση λόγω των σερβικών διπλωματικών σχέσεων. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με πλήθος σοβαρών εσωτερικών ζητημάτων, συμβάλλουν σημαντικά στην μη συνέχιση των διαδικασιών ένταξης της Σερβικής Δημοκρατίας στην Ε.Ε.

Συντακτική Ομάδα Parousiaste