Ο στρατός της Τουρκίας αντιμετωπίζει κρίση στελεχών

 

Οι ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας αντιμετωπίζουν σημαντικό κενό ηγεσίας, καθώς ο αριθμός των στελεχών, του πιο στρατηγικά εκπαιδευμένου προσωπικού στην ιεραρχία, συνεχίζει να μειώνεται. Η έλλειψη, η οποία αυξάνεται από την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, έχει πλέον οδηγήσει την τουρκική κυβέρνηση να λάβει νομοθετικά μέτρα για την παράταση της θητείας των ανώτερων στρατηγών, εν μέσω της μείωσης του αριθμού των αξιωματικών που πληρούν τις προϋποθέσεις για προαγωγή.

Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επικαλέστηκε την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 ως δικαιολογία για την απομάκρυνση χιλιάδων στρατιωτικών αξιωματικών και δημοσίων υπαλλήλων που διαμορφώθηκαν ως αντίπαλοι της κυβέρνησής του. Οι επικριτές εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι το πραξικόπημα ήταν μια επιχείρηση υπό ψευδή πρόφαση που οργανώθηκε από τον Ερντογάν για να εδραιώσει την εξουσία του.

Στις 3 Ιουλίου 2025, η Επιτροπή Προγραμματισμού και Προϋπολογισμού του τουρκικού κοινοβουλίου συζήτησε μια προτεινόμενη τροπολογία του νόμου περί προσωπικού των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, με σκοπό την αύξηση της υποχρεωτικής ηλικίας συνταξιοδότησης των τετρααστέρων στρατηγών και ναυάρχων από τα 65 στα 72 έτη. Εάν εγκριθεί, η Τουρκία θα γίνει η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ όπου οι αξιωματικοί θα μπορούν να παραμένουν σε ενεργό υπηρεσία σε αυτή την ηλικία. Συγκριτικά, κανένας από τους σημερινούς αρχηγούς του γενικού επιτελείου της συμμαχίας δεν είναι άνω των 65 ετών.

Σύμφωνα με δημόσια διαθέσιμα στοιχεία, το 2024 μόνο 63 από τους 199 εν ενεργεία στρατηγούς της Τουρκίας είναι αξιωματικοί του επιτελείου. Η εξάρτηση του στρατού από αξιωματικούς που δεν ανήκουν στο επιτελείο για ανώτερες διοικητικές θέσεις έχει αυξηθεί σταθερά τα τελευταία επτά χρόνια.

Στη συνεδρίαση του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου (YAŞ) του 2024, προήχθησαν συνολικά 23 στρατηγοί και ναύαρχοι. Επιπλέον, 77 συνταγματάρχες και πλοίαρχοι του ναυτικού τέθηκαν σε θέση στρατηγού ή ναυάρχου. Από αυτούς, περιορισμένος αριθμός είχε ολοκληρώσει την εκπαίδευση επιτελικού αξιωματικού. Στις χερσαίες δυνάμεις, μόνο 13 από τους 47 νεοπροαχθέντες συνταγματάρχες ήταν επιτελικοί αξιωματικοί. Η πολεμική αεροπορία προήγαγε έναν επιτελικό αξιωματικό από τους 16 και το ναυτικό προήγαγε τέσσερις από τους 14.

Σύμφωνα με την άγραφη πρακτική του τουρκικού στρατού, οι συνταγματάρχες που αποφοιτούσαν από τις περίφημες Στρατιωτικές Ακαδημίες, οι οποίες δέχονται μόνο υποψηφίους που περνάνε αυστηρές εισαγωγικές εξετάσεις, προάγονταν συνήθως στο βαθμό του στρατηγού. Αυτοί οι αξιωματικοί του επιτελείου μιλούσαν συνήθως τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα, είχαν μεταπτυχιακά διπλώματα σε μη στρατιωτικούς τομείς και είχαν ειδική εκπαίδευση σε στρατηγική πολέμου, στρατιωτική τακτική και διαχείριση στρατευμάτων. Συχνά τους ανατέθηκαν αποστολές στο εξωτερικό, ιδίως στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, και από μεταξύ τους επιλέγονταν οι στρατιωτικοί ακόλουθοι στις πρεσβείες.

Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, η τουρκική κυβέρνηση διέλυσε τις Στρατιωτικές Ακαδημίες. Στη θέση τους δημιουργήθηκε ένα νέο σύστημα υπό την Εθνική Ακαδημία Άμυνας, με την εκπαίδευση των αξιωματικών να πραγματοποιείται πλέον από το Κοινό Ινστιτούτο Πολέμου. Το νέο σύστημα εισήγαγε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και επέκτεινε τα κριτήρια επιλεξιμότητας για την εκπαίδευση του προσωπικού, ώστε να περιλαμβάνει αξιωματικούς από τον βαθμό του υπολοχαγού έως τον υποστράτηγο.

Η νομοθετική αλλαγή που παρατείνει την ηλικία συνταξιοδότησης αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της έλλειψης αξιωματικών με προοπτικές προαγωγής σε γενικό επίπεδο. Χωρίς επαρκή αριθμό αξιωματικών με τα κατάλληλα προσόντα, οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις αντιμετωπίζουν νομικά και θεσμικά εμπόδια για την κάλυψη των μεγαλύτερων θέσεων. Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο περί προσωπικού, ένας αξιωματικός πρέπει να είναι απόφοιτος της εκπαίδευσης επιτελείου για να είναι επιλέξιμος για προαγωγή από υποστράτηγο σε υποστράτηγο και τελικά σε στρατηγό. Ο νέος κανονισμός ανοίγει επίσης το δρόμο για την προαγωγή υποστράτηγων που δεν έχουν ολοκληρώσει την εκπαίδευση επιτελείου.

Εκτός από την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 72 έτη, ο προτεινόμενος νόμος επιτρέπει την παράταση της θητείας έως τα 75 έτη για στρατηγούς και ναυάρχους σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Ο νόμος τροποποιεί επίσης ορισμένες εκπαιδευτικές απαιτήσεις για την προαγωγή, ανοίγοντας ουσιαστικά το δρόμο για την κατάταξη στο βαθμό του στρατηγού για αξιωματικούς που δεν ανήκουν στο επιτελείο, κάτι που αποτελεί σημαντική απόκλιση από τα ιστορικά προηγούμενα.

Η έλλειψη αξιωματικών επιτελείου συνδέεται άμεσα με την εκκαθάριση που ακολούθησε το πραξικόπημα. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της κυβέρνησης που ανακοίνωσε ο πρόεδρος Ερντογάν τον Ιούλιο του 2023, συνολικά 1.524 από τους 1.886 αξιωματικούς του επιτελείου απολύθηκαν από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις μετά το 2016.

Συνολικά, το Υπουργείο Άμυνας ανέφερε στα τέλη του 2023 ότι 24.339 άτομα, συμπεριλαμβανομένων αξιωματικών, υπαξιωματικών και πολιτικού προσωπικού, είχαν απολυθεί από τον τουρκικό στρατό μετά την απόπειρα πραξικοπήματος.

Οι απολύσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν βάσει νομοθετικών διατάξεων και διοικητικών αποφάσεων, ενώ οι περισσότεροι από τους επηρεαζόμενους δεν είχαν πρόσβαση σε δικαστική προσφυγή. Η κυβέρνηση υποστηρίζει σταθερά ότι οι απολύσεις ήταν απαραίτητες. Ωστόσο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, μόνο 8.651 άτομα έχουν καταγραφεί ως συμμετέχοντα στην αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, μεταξύ των οποίων 1.761 στρατιώτες και 1.214 δόκιμοι αξιωματικοί.

Πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, 325 ανώτεροι αξιωματικοί υπηρετούσαν στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, μόνο 42 από αυτούς διατήρησαν τον βαθμό τους ή προήχθησαν τα χρόνια που ακολούθησαν την εκκαθάριση. Οι περισσότεροι άλλοι αποστρατεύτηκαν, απολύθηκαν ή φυλακίστηκαν. Το κενό που δημιουργήθηκε στο προσωπικό καλύφθηκε από αξιωματικούς που δεν είχαν λάβει εκπαίδευση, πολλοί από τους οποίους είχαν ιδεολογικές ή πολιτικές πεποιθήσεις πιο κοντά στο κυβερνών κόμμα.

Σύμφωνα με αυτή την αλλαγή, το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο αύξησε τον αριθμό των στρατηγών και ναυάρχων που προάγονται κάθε χρόνο, παρά τη μείωση του αριθμού των κατάλληλων υποψηφίων. Στις 30 Αυγούστου 2024, ο αριθμός των ανώτερων αξιωματικών στην Τουρκία αναμένεται να αυξηθεί σε 327 από τους 281 που είναι σήμερα. Αν και η αύξηση αυτή έχει ως στόχο τη διατήρηση της επιχειρησιακής ικανότητας διοίκησης, τα προσόντα των νεοπροαχθέντων αξιωματικών εξακολουθούν να αποκλίνουν από τα προηγούμενα πρότυπα.

Οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις που βρίσκονται υπό συζήτηση αναμένεται να τεθούν σε ψηφοφορία τις επόμενες εβδομάδες. Εάν εγκριθούν, οι αλλαγές θα τεθούν σε ισχύ πριν από τη συνεδρίαση του YAŞ του 2025, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί στις αρχές Αυγούστου.

Στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες υποδηλώνουν ότι, λόγω της πιθανότητας παράτασης της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 72 έτη, οι σημερινοί διοικητές των εν ενεργεία δυνάμεων και οι στρατηγοί αναμένεται να υποστηρίξουν πολιτικά την κυβέρνηση, προκειμένου να παραταθεί η θητεία τους και να παραμείνουν στις θέσεις τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Υποστηρίζουν ότι αυτό θα αποτελέσει ένα νέο παράδειγμα της αυξανόμενης πολιτικοποίησης του τουρκικού στρατού.

Εν τω μεταξύ, ένας άλλος νέος κανονισμός που ψηφίστηκε τον περασμένο μήνα από το κοινοβούλιο επιτρέπει στον Ερντογάν να επηρεάζει άμεσα το χρονοδιάγραμμα προαγωγών των ανώτερων αξιωματικών. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτό υπονομεύει την αξιοκρατία και αυξάνει την πολιτική παρέμβαση στην ιεραρχία, δημιουργώντας μια ιεραρχία βασισμένη στην πίστη και όχι στις ικανότητες.

Πηγή: nordicmonitor.com